Kontrast
Rozpoczęcie kursu takim zestawem zdjęć może wydać się zaskakujące, tym bardziej, że są to zdjęcia Krakowa – miasta o tak bogatej historii. Naszym zadaniem jest tu jednak zbadać, jak stare łączy się z nowym w podróży po miejscach, które nasuwają refleksję na temat wartości obiektów z minionych epok w kolorowym pędzie naszych czasów.
Nowoczesny budynek tu przedstawiony jest świetnym punktem wyjścia do takich eksploracji. Spójrzcie przez transparentną powierzchnię jego fasady by zobaczyć jaka perspektywa wyłania się przed oczyma gości znajdujących się wewnątrz. Pełniejszy widok odsłoni się gdy powiększycie zdjęcie obok.
To dwie spośród najbardziej znanych budowli współczesnego Krakowa – na Wawelu znajdują się najcenniejsze zabytki kultury Państwa Polskiego, natomiast Centrum Kongresowe organizuje prestiżowe wydarzenia biznesowe i rozrywkowe. Te dwa obiekty znajdują wspólne miejsce w przestrzeni miasta choć są przeciwstawione sobie jako kontrapunkty. Zwróćcie uwagę, jak zaprojektowano nowoczesne okna Centrum, by wprowadzić to, co historyczne do współczesnego wnętrza. Wyobraźcie sobie grę świateł i cieni, płaszczyzn i linii, które wypełniają tę przestrzeń. Transparentna fasada skonstruowana jest tak, by otworzyć przestrzeń nowoczesności na wspaniałą bryłę zabytkowego obiektu.
Odejdźmy teraz kawałek dalej od Centrum Kongresowego. Spójrzcie na stojącą przy drodze kapliczkę, przedstawioną na fotografii obok. W jaki sposób wpisuje się ona w tę przestrzeń? Czy przetrwała jedynie przez przypadek, by kontynuować samotne istnienie pośród rzeczy obcych? Co wyraża jej surowy, poważny kształt?
W tej części kursu zadamy więcej pytań. Naszym celem nie jest tu wykład na temat wartości przedmiotów pochodzących z minionych czasów. Spróbujmy raczej wspólnie rozważyć, w jaki sposób są one obecne w przestrzeni nowoczesności i dlaczego czasami warto się nad nimi zatrzymać i zastanowić nad walorami jaki wnoszą do świata w którym żyjemy, nim pójdziemy dalej.
Na początku pozwólmy sobie zadać następujące pytanie – jak dokonywać zmian w środowisku pełnym historycznych obiektów tak, by zachować dziedzictwo kulturowe danego miejsca. Jest to kwestia dyskusyjna. Istnieje wiele sprzecznych opinii na temat stosowności dokonywania ingerencji w zabytkowe obszary miejskie. Wkraczamy tu na pole bitwy, gdzie obrońcy historycznych wartości ścierają się ze zwolennikami ekstrawaganckiej ekspansji nowoczesności. Zmiana jest nieunikniona, bowiem centra historycznych miast są wciąż żywe i jako takie muszą się zmieniać. Należy jednak rozważyć jak chronić ich unikalny charakter i wartości jakie reprezentują, by nie dokonać dewastacji cennej materii tworzącej tkankę miasta.
Wyzwanie, jakie stawia modernizacja jest najlepiej widoczne w nowym zjawisku zwanym starchitecture – umieszczaniu „gwiazd” współczesnej architektury w samym historycznym sercu miast. Mają one stać się nowymi ikonami tych miejsc, nadając im światowy, prestiżowy status – dlatego takie budowle nazywa się też „ikonicznymi budynkami”. Kontrastują one z historycznymi budowlami poprzez spektakularny wygląd, który przyciąga uwagę i wzbudza zainteresowanie turystów. Mogą to być budynki użyteczności publicznej, na przykład muzea czy galerie handlowe, lecz mogą to być także prywatne apartamentowce. Oryginalność tych budynków uwypukla się przez kontrast, dzięki czemu efekt jest bardziej widowiskowy niż w wypadku spójnego „wpisania” tych budynków w już istniejącą zabytkową tkankę miasta.
Jak zagwarantować, by takie interwencje nie zagrażały kulturowej tożsamości historycznego obszaru, wyjątkowego dzięki swej architektonicznej i estetycznej wartości? Komitet Światowego Dziedzictwa Kulturowego (World Heritage Committee) podjął tę kwestię organizując w 2005 r. w Wiedniu międzynarodową konferencję „Światowe dziedzictwo a współczesna architektura – zarządzanie Zabytkowym Krajobrazem Miejskim”. Warto streścić kluczowe punkty zamykającego konferencję Memorandum, które wyraża kompromis społeczności architektów na temat tego, co uznaje się za właściwe w modernizacji historycznych obszarów miejskich.
[bullet_list icon=”play” indent=”10px” style=””]
- Planując przestrzeń w zabytkowych obszarach, należy zwrócić uwagę na proporcje, zwłaszcza w odniesieniu do kubatury i wysokości budynków.
- Należy minimalizować bezpośredni wpływ na ważne historyczne obiekty, na przykład istotne budynki lub ważne dla archeologii obszary.
- Struktury przestrzenne znajdujące się w historycznych miastach i wokół nich należy rozwijać, zwiększając ich atrakcyjność i estetyczną wartość poprzez projekty urbanistyczne i artystyczne, bowiem mogą one wnieść kluczowy wkład w odrodzenie zabytkowych miast.
- Projektując przestrzeń miejską w zabytkowych obszarach należy uszanować historyczną tkankę zabudowy oraz kontekst miejsca.
- Pejzaż miejski, linie dachów, osie widokowe, rzuty i typy budynków są nieodłącznymi częściami tożsamości historycznego obszaru miejskiego i są podstawą dla planowania i projektowania.
- Podstawową zasadą jest to, że proporcje i wygląd zabudowań muszą pasować do architektury i stylu charakterystycznego dla konkretnego obszaru.
- Należy zwrócić szczególną uwagę na to, że rozwój współczesnej architektury uzupełnia wartości historycznego krajobrazu miejskiego, dlatego też musi być ograniczony tak, by nie narazić na szwank historycznej natury miasta.
[/bullet_list]
Biorąc pod uwagę powyższe wytyczne, rozważcie następujące przykłady współczesnej architektury w trzech historycznych miastach europejskich:
[bullet_list icon=”play” indent=”10px” style=””]
[/bullet_list]
Przedyskutujcie następujące kwestie w grupie warsztatowej:
[bullet_list icon=”play” indent=”10px” style=””]
- Jak dostosować nowoczesną rozbudowę do historycznego obszaru?
- Czy każde pokolenie powinno mieć prawo dodawania nowych warstw do historycznej tkanki miejsca, w którym żyje?
- Czy znacie inne niż podane tu przykłady współczesnej architektury w historycznym krajobrazie, zarówno takie, które uznajecie za dobre jak i te, które waszym zdaniem są niewłaściwe?
- Jak te nowoczesne interwencje wpłynęły na ukształtowanie przestrzeni, wzbogaciły czy raczej zubożyły wyjątkowy charakter historycznego miejsca?
[/bullet_list]
