Zasady renowacji

Pojęcie renowacji odnosi się do szerokiego spektrum działań wykonywanych na drewnianych przedmiotach i artefaktach, jest to na przykład czyszczenie, likwidacja szkodników, obróbka, wykańczanie i polerowanie. Zawodowi konserwatorzy zabytków nie są zgodni co do najlepszego sposobu postępowania, spierają się  czy lepiej jest minimalizować wpływ interwencji na zabytkową tkankę zachowując w jak największym stopniu jej stan, czy też działać w bardziej zdecydowany sposób, by przybliżyć przedmiot do jego pierwotnego wyglądu.

Pierwsze ze wspomnianych działań nazywa się konserwacją zachowawczą. Rzecz jasna podejście to stosuje się nie tylko do drewnianych przedmiotów zabytkowych lecz także do wytworów sztuk pięknych, a więc płócien, fresków, itd. Drugi sposób nosi nazwę renowacji antyków. Przeprowadza się ją głównie na przedmiotach o walorach zabytkowych pochodzących z późniejszych okresów, by nadać im pierwotny wygląd i funkcjonalność pozwalającą na użytkowanie danego przedmiotu.

Oryginalny lakier należy zachować tylko jeżeli jest w idealnym stanie, w innym wypadku lepiej jest zdjąć powłoki malarskie, ponownie wypolerować daną powierzchnię i pokryć ją używając techniki enkaustycznej. W pracach konserwatorskich, włączając w to uzupełnianie brakujących elementów, używa się właściwego i współczesnego drewna tj. powinno ono mieć te same właściwości i jeśli to możliwe pochodzić z tego samego okresu co dany przedmiot. Zniszczone zamki poddaje się renowacji lub wymienia się je na zamki stworzone w takim samym stylu, dotyczy to także klamek i żelaznych elementów. Tego typu renowacja jest zwykle wykonywana w sytuacji, gdy klienci oczekują od zakupionych przedmiotów funkcjonalności pozwalającej na ich codzienne użytkowanie. Pomiędzy opisanymi skrajnościami jest miejsce na wiele pośrednich sposobów renowacji. Interwencja może na przykład dotyczyć jedynie powierzchni danego przedmiotu. Ostatecznie jednak sposób działania wybiera się biorąc pod uwagę konkretną sytuację i konsultując się z klientem, który oddał przedmiot do renowacji. Ostatni punkt jest kluczowy. Konieczne jest zrozumienie potrzeb i oczekiwań klienta i przedstawienie w jasny sposób zarówno sposobu przeprowadzenia zamierzonych działań jak ich spodziewanego efektu.

W tym miejscu należy jednak wskazać, że zakres działań wchodzących w obręb profesjonalnej renowacji nie jest dowolny. We Włoszech na przykład, jest zdefiniowany w wydanym w 1987 r. przez Ministerstwo Kultury dokumencie, który choć nie jest wiążący zapewnia konkretne wytyczne dotyczące prowadzenia prac renowacyjnych.

Wspomniane wyżej punkty, choć mogą pomóc w ogólnym zrozumieniu tego czym jest renowacja, mają jednak czysto akademicką wartość. Jeżeli zamiarem naszym jest „dać nowe życie” przedmiotom o względnie niższej wartości czy randze historycznej, a więc np. starym meblom znalezionym na strychu, targu lub aukcji, gdzie prawdopodobieństwo znalezienia rzadkich i cennych przedmiotów, lub mebli o dużej wartości jest raczej niskie, powinniśmy podejść do zadania kierując się zdrowym rozsądkiem i praktycznymi względami, które nie powinny jednak naruszać na szwank walorów historycznych i estetycznych danego przedmiotu.

Należy się tu kierować jedną ważną zasadą: jeżeli znajdziemy się w posiadaniu rzadkiego i cennego mebla lub innego przedmiotu, stosowne będzie zwrócić się do profesjonalistów, którzy mają doświadczenie, kompetencje i środki do przeprowadzenia odpowiedniej renowacji. Kiepsko wykonana renowacja znacznie obniży wartość takiego przedmiotu.

Ale czym właściwie różni się rzecz stara od zabytkowej?

Trzeba zacząć od tego, że użycie określenia „stary” w odniesieniu do mebla nie niesie ze sobą negatywnych skojarzeń. Coś, co zostało stworzone podczas ostatnich stu lat uznaje się za stare, natomiast coś, co wykonano wcześniej jest antykiem. Niewątpliwie ta granica nie zawsze jest wyraźna; komoda babci może być równie piękna i wartościowa co mebel-antyk. Należy jednak pamiętać, że odnawianie nie musi wcale oznaczać przywrócenia jakiemuś przedmiotowi pierwotnego wyglądu. Zadaniem renowacji przedmiotu o walorach zabytkowych jest uwzględnienie procesu jego starzenia się, „patyny”, historii, które naznaczyły obiekt znakami czasu. Rzeczą konieczną jest więc umiejętność właściwej oceny zniszczeń, odpowiedniego obchodzenia się z drewnem, wyboru stosownych narzędzi, a co najważniejsze, uzbrojenie się w cierpliwość.

Powinniśmy skoncentrować się na naprawie zniszczeń i odtworzeniu brakujących elementów. Z szacunkiem należy odnieść się zarówno do zabytkowego jak i starego przedmiotu. Renowacja to prawdziwa sztuka i jak każda wymaga nauki. Dlatego też musimy poświęcić trochę czasu na odpowiednią lekturę, w której znajdziemy opisanie stylów i technik wykorzystywanych na przestrzeni dziejów. Podręcznik stolarstwa z pewnością okaże się pomocny w nabywaniu praktyki, koniecznej w uzyskaniu dobrego efektu końcowego.

Podsumowując powyższe, do przeprowadzenia udanej renowacji konieczna jest interwencja na obiekcie w bardziej lub mniej inwazyjny sposób. Spektrum działań jest bardzo szerokie: od zdejmowania powłok malarskich, przez pozbywanie się szkodników, aż po rekonstrukcję brakujących elementów. Powinniśmy zaczynać od prac na niewielkich starych przedmiotach o niskiej wartości. Renowacja zabytkowych i cennych przedmiotów to zadanie dla profesjonalistów, którzy posiadają niezbędne doświadczenie, umiejętności i kompetencje.