Zmiany ostatnich lat
Transformacja do jakiej doszło w latach dziewięćdziesiątych XX wieku gruntownie zmieniła oblicze rzemieślniczej pracy i rzemieślnika. Obalono przestarzały tradycjonalistyczny pogląd, który wprawdzie przeniknął do obiegowej opinii, ale nie odpowiadał już rzeczywistości. Ów pogląd przypisuje rzemieślnikom głównie zdolności manualne, umiejętności zdobywane wraz z „warsztatową” praktyką: rzemieślnik to ktoś słabo wykształcony, bez uniwersyteckiego dyplomu, o kwalifikacjach wyniesionych jedynie ze szkoły lub samej praktyki zawodowej.
Wyższą edukację techniczną cechuje pewna dychotomia. Z jednej strony znajdują się techniczne uczelnie wyższe, z drugiej, specjalistyczne szkoły rzemiosła uznawane za placówki niższej rangi. Podział ten ma negatywne konotacje i wpływ na postrzeganie szkół rzemieślniczych w społeczeństwie. Wynika to z przekonania, zgodnie z którym rzemiosło odgrywa marginalną rolę i nie ma większego znaczenia w gospodarczym rozwoju. Do powstania takiego poglądu przyczynił się rozpowszechniony opis dziejów rozwoju przemysłu. Całkowicie skupiono się na dużych przedsiębiorstwach, pomijając znaczenie drobnej przedsiębiorczości, w tym znaczenia działalności rzemieślniczej.
Wyniki socjoekonomicznego rozwoju uwydatniły niedoskonałość takiego podejścia. Nie było ono w stanie właściwie ocenić specyfiki produkcji w wielu krajach europejskich, gdzie duże znaczenie mają przedsiębiorstwa oparte na rzemiośle, a zarazem zdolne wykorzystywać możliwości stworzone przez rewolucję informacyjną. Długo nie dostrzegano także problemów jakie generuje system edukacji oddzielający szkołę od pracy, nie potrafiący zharmonizować dwóch podstawowych aspektów nauczania i uczenia się: teorii i praktyki. A ważne to jest na wszystkich etapach kształcenia, w szczególności w dziedzinie kształcenia technicznego przygotowującego do pracy w przemyśle.
Kulturowy i społeczny kapitał rzemiosła
W pracy rzemieślnika wiedza i działanie, inteligencja i sprawność ściśle wiążą się ze sobą. Zwłaszcza w przypadku rzemieślników wykorzystujących zdobycze rewolucji technologicznej. Wykazują oni wiele inicjatywy, chętnie wdrażają innowacje, a także często podejmują własną działalność gospodarczą. Dzięki ogromnemu rynkowemu potencjałowi rzemiosło artystyczne może dziś odgrywać znaczną rolę w rozwoju gospodarczym, gdzie jakość produkcji ma coraz większe znaczenie. Rzemiosło w żadnym wypadku nie jest marginalną formą produkcji, lecz doskonale wpisuje się we współczesny model ekonomii często ignorowany w przekazie medialnym. W przeciwieństwie do minionej epoki burżuazji przemysłowej, która opierała się głównie na kapitale i sile politycznej, kluczowe dziś atuty w biznesie to:
[bullet_list icon=”play” indent=”10px” style=””]
- Kapitał kulturowy, tzn. zdolności i umiejętności zawodowe, kreatywność i chęć podejmowania inicjatywy
- Kapitał społeczny, a więc umiejętność tworzenia sieci relacji, które w dużym stopniu cechowały dawne rzemiosło
[/bullet_list]
Dzisiaj, kiedy tak ważny jest niematerialny kapitał społeczeństwa, tę sieć można ponownie zbudować na nowym poziomie i na znacznie większym obszarze. Coraz więcej młodych rzemieślników działa w tej perspektywie rozwojowej.
Działania powiązane z gospodarką sieciową i nowymi technologiami często wymagają zmniejszenia inwestycji w kapitał trwały a większego zaangażowania kapitału osobistego i relacyjnego, który sprawia, że ludzie pracujący w tym sektorze są prawdziwymi „rzemieślnikami wiedzy”.
Tradycyjne rzemiosło przestało być zawężone do małego regionalnego rynku i zmieniło się, łącząc specjalistyczną wiedzę z umiejętnością komunikacji. Wpisuje się tym samym w sieciową tkankę nowoczesności, doceniającej niematerialne czynniki, zarówno w produkcji jak i konsumpcji.
Świat rzemiosła artystycznego przeszedł gruntowną zmianę, choć zdaje się, że fakt ten nie w pełni odzwierciedla się w świadomości społecznej. Współczesne rękodzieło zasługuje na rangę równą z innymi zawodami gospodarki opartej na wiedzy, pozwalając tym samym na spełnienie aspiracji i potrzeb, które charakteryzują w szczególności rzemieślników młodszego pokolenia; są to niezależność, samorealizacja, poczucie własnej wartości, możliwość wykonywania pracy przynoszącej dochód a zarazem dającej poczucie sensu działania. Zmienia się też samo oblicze firm rzemieślniczych. Kiedyś rzemiosło opierało się na przekazie wiedzy z ojca na syna, natomiast w nowo powstałych przedsiębiorstwach stosunki zawodowe często łączą przyjaciół, którzy wspólnie prowadzą firmę.
Przedyskutujcie następujące kwestie w grupie warsztatowej:
[bullet_list icon=”play” indent=”10px” style=””]
- Skąd bierze się stereotypowe wyobrażenie rzemieślnika jako osoby słabo wykształconej?
- Skąd niska ranga szkół rzemieślniczych w zestawieniu z uczelniami „wyższymi”?
- Czy poświęca się wystarczająco dużo uwagi społecznemu i ekonomicznemu znaczeniu rzemiosła?
[/bullet_list]
